Co wiemy o grudziądzkich Żydach, kim byli i jak wpisali się w historię naszego miasta?
Mówi o tym wyjątkowa wystawa w grudziądzkich spichrzach.
Fakt zamieszkiwania w Grudziądzu Żydów jest powszechnie znany. Dwa najbardziej spektakularne ślady ich obecności w naszym mieście, to doskonale zachowany przytułek Lachmanna, gdzie dzisiaj mieści się Urząd Stanu Cywilnego oraz nieistniejąca już neogotycka synagoga z pl. Niepodległości rozebrana na początku II wojny światowej.
Są też liczne ślady domów bankowych, sklepów i fabryk, których właścicielami byli grudziądzcy Żydzi. Muzeum w Grudziądzu po raz pierwszy dokonało syntezy obecności Żydów w Grudziądzu i ich wpływu na historię miasta.
– Inspiracją do stworzenia wystawy i opracowania historii Żydów grudziądzkich jest tajemniczy przedmiot w zbiorach muzeum – mówi Wioletta Pacuszka, dyrektorka Muzeum w Grudziądzu. – To srebrna tarcza na zwój Tory związana z grudziądzką gminą żydowską i synagogą. Jej opracowania i analizy podjął się Łukasz Ciemiński, historyk sztuki i etnograf pracujący w naszym muzeum.
Nieodłącznym elementem wystawy jest folder „Żydzi w Grudziądzu, Dzieje. Ludzie. Miejsca”. Autorką jest Monika Melerowska, tegoroczna stypendystka prezydenta Macieja Glamowskiego w dziedzinie kultury i sztuki.
Wystawa otwarta została wyjątkowo w czwartek, a nie jak zawsze w piątkowy wieczór. Jak podkreśla Łukasz Ciemiński, kurator wystawy, by uszanować szabatowy spoczynek.
Warto wiedzieć, że pierwsi Żydzi pojawili się w Grudziądzu w latach osiemdziesiątych XVIII wieku. Największy odsetek Żydów odnotowano w naszym mieście pod koniec XIX w. Stanowili oni wówczas 5 procent populacji Grudziądza. Przed II wojną światową było Żydów tylko 1,2 procent, a niemiecki spis ludności z 3-8 grudnia 1939 roku nie wykazuje już ani jednego obywatela wyznania mojżeszowego. Po wojnie wróciło do Grudziądza około 30 Żydów, ale wydarzenia marcowe z 1968 r. spowodowały, że wszyscy wyjechali do Izraela bezpowrotnie.
Wystawę oglądać można w spichrzu nr 11 do 8 stycznia 2023 r.
Tekst i fot. (anette)
